Kaç evde çöpler ayrılmıştır; plastik ve cam atıklar, kağıt atıkları ve daha listeye bilimum başlık eklenerek? Mesela yemeğinize koyduğunuz soğanın kabuklarıyla,içtiğiniz sodanın cam şişesini aynı yere mı atıyorsunuz çöp niyetine? Plastik atık deyince gözünüzde yalnızca pet şişeler mi canlanıyor?  Çöpe giden bir litrelik yağın bir milyon litre temiz su kaynağını kirletebilecek güçte olduğunu duymuş muydunuz? Atık kağıtların işlenerek tekrardan kağıt ürünler elde edildiğini bilmeyen yoktur sanırım.

İşlenebilen maddelerin, geri dönüştürüldüğünde  ekonomiye ve özellikle çevreye olan katkıları yadsınamayacak kadar büyük. Nereden ve kim tarafından toplanarak tesislere ulaştırıldığı ve işlendiği ise mini bir öykü niteliğinde.

Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği’ne göre, kaynağından ayrı toplamak ilçe belediyelerin görevleri. Yani geri kazanım kumbaralarında, iç mekan kutularında ayrı ayrı biriktirilen materyalleri toplayarak geri dönüşüm tesislerine gönderilmek üzere hali hazırda muhafaza etmekle yükümlüler. Apartmanlardan şirketlere, lokantalardan fabrikalara kadar farklı çevreler ve bölgelerde belediyelerin, yetkilendirilmiş kuruluşların ve sivil toplum örgütlerinin de desteğiyle konulan kumbaralar bu birikimi kolaylaştıran ortak noktalar. Bu kumbaralar ve iç mekan kutuları sayesinde atıklar temiz, çöpten ayrı ve en verimli halleriyle toplanmış,  geri dönüşüm tesislerine en sağlıklı şekilde ulaştırılmış oluyor.

Geri dönüşüme, bir diğer önemli desteği de kağıt toplayıcıları veriyor. Atık kumbaralarından kaçanlar,  sırtlandıkları arabalarıyla, sokak sokak dolaşan bu grup sayesinde toplanıyor . Bazıları belediyelerin kadrolu çalışanı olarak çalışırken, büyük çoğunluğu ise bağımsız çalışıyorlar. Gün sonunda topladıkları kağıtları depolara götürüp; satarak geçiniyorlar.

Bu geri dönüşebilen maddelere gelince. Beş ana kategoride değerlendirmek, belki bu ayrıştırmayı yaparken bize yol gösterici olabilir.

Plastikler petrolden elde edilirler, birden fazla çeşidi vardır. Fakat kısaca gözünüzde canlanabilmesi açısından su şişelerini, deterjan, çamaşır suyu ve yağ kutularını, yoğurt ve margarin kaplarını düşünebilirsiniz.Kağıtlar kategorimizin ikincisidir,ve kağıt ürünler deninde defter sayfalarını, dergi ve gazeteleri, kartonları, not kağıtlarını, dosya kağıtlarını, sigara paketi kağıtlarını düşünebilirsiniz.İşlendikleri taktirde hayatımıza  yeni ve kullanıma  hazır sayfalar, olarak geri dönerler. Fakat her kağıt geri dönüştürülebilen kağıt özelliği taşımıyor. Yağlı, yapışkanlı, ıslanmış kağıtlar ve bununla beraber tuvalet kağıtları,  kağıt, hijyenik ve havlu mendiller ne yazık ki geri dönüştürülemeyen kağıt ürünlerdir.

Kompozitler ise,içeriğinde kağıt, alüminyum ve plastik barındıran ambalajlardır. Bu bileşenleri elle ayırmak mümkün değildir. Süt ve kutuları, hazır çorba ambalajları örnek olarak gösterilebilir. Bu materyallerin geri dönüşümünden farklı alanlarda yarar sağlamak mümkün. Şöyle ki kompozitlerin işlenmiş halinden,  mobilyadan, inşaatta çimento kalıbı  vazifesi görmek üzere hazırlanan levhalara kadar farklı sektör ve amaçlara hizmet edecek ürünler elde edilmektedir.  Camlara gelince… Cam atıklar kumbaralarda toplandıktan sonra renklerine göre ayrılarak geri dönüşüm tesislerine gönderilir. Toplanan camlar önce kırılır daha sonra, yüksek derecedeki sıcaklıklarda eritilir. Yeniden kullanıma hazır hale gelirler. Diğer atıklara nazaran,  geri dönüşüm işlemi camlara sınırsız olarak uygulanabilir.Metaller genel olarak geri dönüşümü mümkün maddelerdir. Öncelikle çelik, bakır ve alüminyum geri dönüşümleri en sık yapılanlardandır. Metal ürünler, işlendiği taktirde çevre kirliliklerinin ve maden atıklarının azalmasına aynı zamanda da enerji ve ham maddeden tasarruf sağlanmasına yardımcı oluyor. Örneğin on adet alüminyum içecek kutusu işlendiğinde bir televizyonu otuz saat çalıştıracak nitelikte enerji üretebilmesi mümkün.

Bu ambalajların dışında  kullanılmış kızartmalık bitkisel yağlar da geri dönüştürülebilen atıklardan. Çevre ve Orman Bakanlığı’nın  yetkilendirdiği  firmalar ve belediye iş birliğiyle  atık yağları toplayarak tesislere ulaştırılıyor. Bu tesislerde işlenen yağlar biyodizel yakıt olarak ekonomiye ve çevreye geri dönüyor. Eğer beş litre kullanılmış yağınız varsa , Alo Atık Yağ Hattı evinize kadar gelerek bunları sizden teslim alıp tesislere ulaştırıyor. Aynı zamanda mahalle muhtarlıklarındaki kumbaralara da atıklarınızı götürmeniz mümkün. Bu sayede hem atık yağların doğaya vereceği olası zararlar biraz olsun önlenmiş oluyor hem atıklar enerji kaynaklarına dönüştürülmüş oluyor.

 İllüstrasyon: Duygu Serin